Monitoring natuurwaarden Natuurbegraafplaats

Natuurbegraafplaats de Utrecht

Het 2.485ha grote landgoed is in het begin van de 20^e eeuw gesticht door verzekeringsmaatschappij ‘De Utrecht’.  Ooit bestond het terrein uit woeste gronden zoals heide en moerassen. Na ontginning werd het terrein ingeplant met naaldbomen.

Natuurbegraafplaats ‘De Utrecht’ in Esbeek is gesticht in 2016 gelegen op Landgoed ‘De Utrecht’ en is 27 ha groot. Het terrein omvat onder andere begraafeilanden, strooiplek, natuurtheater en een informatiepunt.

Deze mooie plek is ingericht om overleden een laatste en definitieve rustplaats te bieden. Er worden geen grafstenen of andere verharding gebruikt, maar natuurlijke en afbreekbare materialen. De graftekens en graven gaan volledig op in de natuur en worden gemarkeerd met een boomschijf of indien mogelijk een inheemse herinneringsboom. De graven zelf kunnen worden ‘aangekleed’ met bossysteemplanten, dat zijn inheemse planten die in deze omgeving thuishoren, of ingezaaid met speciaal inheems zaad.

De natuurbegraafplaats wordt actief beheerd. De natuurontwikkeling wordt gestimuleerd en bijgestuurd om de natuurwaarde van het terrein te vergroten. Er wordt momenteel getracht meer grond te verwerven. In 2075 wordt gestopt met de begraaffunctie en wordt het vrij toegankelijke terrein teruggegeven aan  de natuur.

De komende jaren wordt het landschap zoals dat oorspronkelijk was, in oude staat hersteld. Het wordt omgevormd naar een dynamisch natuurbos. Daarnaast wordt nieuwe natuur gecreëerd. ‘Aan de noord- en oostkant van het terrein hebben we 11ha productiebos verworven, aldus de directeur Joyce Sengers.

‘Er is een quickscan uitgevoerd en het bos zal onder meer worden gedund en worden omgevormd naar een gemengd bos met een grotere biodiversiteit.’

‘Onze laatste activiteit is het realiseren van een pluktuin achter de veldschuur’, vervolgt ze. ‘Op 200m2 zal een mengeling van vaste planten en eenjarigen worden gezaaid. Door bezoekers te plukken om eventueel op het graf te leggen.

Op het terrein leven vele dieren, waaronder een populatie reeën. Deze dieren zijn zeer goed benaderbaar. In het omliggende productiebos van het landgoed worden ze bejaagd, maar op het terrein van de natuurbegraafplaats heerst rust.

Joyce Sengers

Joyce (1969) is directeur en beheerder van Natuurbegraafplaats De Utrecht en bestuurslid van Stichting EEN&AL Natuurbegraven. Sinds 2005 ontwikkelt zij met haar bureau Landinzicht projecten in de openbare ruimte en het landschap.

Joyce is gespecialiseerd in natuurbegraafplaatsen en betrokken bij diverse initiatieven in Nederland en België. In haar werk streeft Joyce naar een synergie tussen het ontwikkelen en het verantwoord omgaan met natuur.

Haar uitdaging – die stoelt op haar democratisch ideaal – is om haar projecten bereikbaar en toegankelijk te maken voor zoveel mogelijk mensen. ‘Natuurbegraafplaats ‘De Utrecht’ is een plek waar iedereen zich thuis voelt, tot zijn recht komt en kan groeien in harmonie’, aldus deze bevlogen oprichter/directeur.

Monitoring Soontiëns

Soontiëns Ecology monitort reeds vijf jaar verschillende soortgroepen; vlinders/libellen, broedvogels, amfibieën, reptielen en zoogdieren. Deze worden in kaart gebracht volgens vaste monitoringsmethodes. Het veldwerk voor deze monitoring wordt uitgevoerd door medewerker Koen de Louw. Hij verzamelt alle data en werkt de gegevens uit in een jaarlijks monitoringsrapportage.

Broedvogels

Ieder seizoen zijn er zes vaste vogelrondes. Tijdens deze vogelrondes wordt gelet op de zang van de mannetjes. De zang van de mannetjes is namelijk een eerste indicatie dat er mogelijk een nest in de buurt is of dat er een in de maak is. Een mannetje maakt zijn territorium kenbaar door zijn specifieke zang.

Naast de zang is het vinden van een nest of jongen een belangrijke indicatie voor een broedgeval.  De data van alle zes vogelrondes bij elkaar geeft een overzicht van alle broedterritoria in een broedjaar. Zo weten we niet alleen welke vogelsoorten er broeden, maar ook hoeveel het er zijn.

Daarnaast worden vanuit Soontiens Ecology ook adviezen gegeven op het gebied van beheer. Incidenteel is Koen de Louw natuurgids vanuit Soontiëns Ecology. Hij begeleidt een vroegevogel-wandeling, nachtzwaluwavond of een meer algemene natuurwandeling.

De vele inheemse planten die zijn toegevoegd aan de inrichting van de natuurbegraafplaats zijn voor een groot gedeelte afkomstig van Soontiëns. Er is bewust gekozen voor planten die van nature aanwezig zijn in het landschap, bij voorkeur biologisch geteeld.

Een aantal interessante dieren van de Natuurbegraafplaats

Gekraagde roodstaart

De gekraagde roodstaart is een vogelsoort van oude, parkachtige bossen met weinig ondergroei. Gekraagde roodstaarten zijn holenbroeders, die ook wel van nestkasten gebruikmaken. De gekraagde Rroodstaart is beschermd op grond van de Europese Vogelrichtlijn en de Wet natuurbescherming. Deze Afrikaganger komt vanaf april in Nederland om te broeden. De gekraagde roodstaart reist het liefst ’s nachts en vertrekt tussen juli en oktober weer richting de Sahel.

Levendbarende hagedissen

Tijdens de monitoring wordt een vaste route gevolgd waarbij alle levendbarende hagedissen worden geteld. De beste tijd van de dag om een hagedis te zien is als het net een beetje begint op te warmen. Een hagedis is koudbloedig en heeft de zon nodig om op te warmen, klaar om zoek te gaan naar voedsel. Er zijn momenteel vijf graven die intensief worden gemonitord. De omgewoelde grond zorgt voor heuveltjes waar de levendbarende hagedis graag gebruik van maakt.

Libellen

Het aantal soorten libellen vertoont ook een duidelijk stijgende lijn.

Een van de voorkomende soorten is bijvoorbeeld de plasrombout (Gomphus pulchellus). Het is een echte libelle uit de familie van de rombouten (Libellulidae), een vrij algemeen voorkomende soort bij stilstaand en langzaam stromend water. De plasrombout mijdt sterke stroming. De soort heeft op het borststuk smalle zwarte lijnen. Mannetjes vliegen in golvende vlucht langs de oever, maar steeds enkele centimeters boven het water.